Mars yüzeyi, keşif araçlarının detaylı taramalarına rağmen hala büyük sırlar saklıyor. Son zamanlarda araştırmacıların dikkatini çeken ve ilk bakışta “kum solucanlarının” işi gibi görünen çukur benzeri gizemli oluşumlar, bilim dünyasını heyecanlandırıyor.
Ancak bu şekillerin ardındaki gerçek nedenin biyolojik bir süreçten ziyade, Kızıl Gezegen’in kendine özgü kimyasal ve fiziksel koşulları olduğu düşünülüyor.
Kızıl Gezegen’in kumla kaplı yüzeyinde, küçük kum sırtlarıyla çevrili, düzenli çukur benzeri çöküntüler gözlemlendi. Bu yer şekilleri, bir canlının toprağı kazarak oluşturduğu yığınlara veya “Dune” filmindeki efsanevi kum solucanlarının hareketlerine oldukça benziyor. Utrecht Üniversitesi’nden yer bilimci Lonneke Roelofs‘un da belirttiği gibi, bu görüntüler bilim insanlarında doğal olarak biyolojik bir faaliyet izlenimi yarattı.
Gizemin perdesi aralanıyor: Karbondioksit buz blokları
Araştırma ekibi, bu esrarengiz yer şekillerinin oluşum mekanizmasını çözmek için kapsamlı bir çalışma başlattı. Eldeki veriler ışığında, en olası ve güçlü bilimsel açıklama, bu çöküntülerin karbondioksit buz blokları tarafından oluşturulduğu yönünde yoğunlaştı.
Mars’ta kış mevsimi yaşanırken, sıcaklıklar eksi 120 santigrat dereceye kadar düşer ve bu koşullar altında yüzeyde CO2 buzu birikir. Kış sona ererken, kumul yamaçları ısınmaya başlar ve biriken CO2 buz kütleleri çatlar ve kırılır. Yamaçtan aşağı yuvarlanmaya başlayan bir buz bloğu, ince atmosfer ve sıcak kumul kumu ile arasındaki büyük sıcaklık farkından dolayı alt yüzeyinde hızla gaz haline gelir.
Gaz haline gelen CO2, buzun orijinal hacminden çok daha fazla yer kaplar ve bu durum, buz bloğunun bir tür patlamayla aniden genişlemesine neden olur. Yüksek gaz basıncı, bloğun etrafındaki kumu her yöne doğru püskürtür.
Yapay simülasyonlar teoriyi destekliyor
Araştırmacılar, bu süreci bir simülasyon ortamında başarıyla yeniden oluşturdular. Bir yamacın tepesinden bırakılan CO2 buz bloğu, tıpkı gözlemlenen çöküntüleri taklit eder şekilde, yamaca doğru oyuklar açarak hareket etti. Blok, bu süreç sonucunda etrafı küçük kum sırtlarıyla çevrili bir çukurda sıkışıp kaldı. Ardından kaymaya devam ettiğinde ise, her iki yanında belirgin kum sırtları olan uzun ve derin bir iz bıraktı.
Bu ilginç Mars yer şekilleri, ilk bakışta bir canlının faaliyetini akla getirse de, arkasında karmaşık bir kimyasal ve fiziksel sürecin olduğu anlaşılıyor. Bu durum, Mars’ın yüzeyindeki gizemli oluşumların, biyolojik faaliyetten ziyade, gezegenin benzersiz mevsimsel ve atmosferik etkileşimlerinin sonucu olabileceği hipotezini güçlendiriyor.
